گياهان مرتعي يكي از منابع غني مورد استفاده در تغذيه شترها به شمار مي رود و معمولاً شترها در مراتع ، برخي گياهان را بر ساير گياهان ترجيح مي دهند . در اين مقاله سعي بر اين شده است كه به معرفي گياهان مرتعي اي كه شترها آنها را بر ساير گياهان ترجيح مي دهند پرداخته شود با اين اميد كه مورد استفاده دست اندركاران قرار گيرد .
1ـ خار شتر Alhagi comelorum :
از خانواده پروانه آسياها papilionacees و از بقولات (لكومينوز) مي باشد . اين خانواده داراي كاسبرگ زنگ مانند با پنج دندانه كوتاه مي باشد. ميوه اين خانواده ناشكوفا است، دانه ها در داخل نيامك پهلوي هم و نامرتب قرار دارد. اين گياهان داراي ساق هاي منشعب خاردار مي باشند و برگ ها ساده و كامل مي باشد. اين گونه در تمام نقاط ايران، سمنان، خراسان، آذربايجان، سيستان و بلوچستان، هرمزگان ، كرمان، يزد و خوزستان وجود دارد. اين گونه خود به دو زير گونه تقسيم مي گردد يكي داراي برگ هاي درشت بوده و ديگري داراي برگ هاي ريز مي باشند .
خار شتر گياهي است چندين ساله كه در تمام خاك ها مي رويد و مخصوص خاك هاي فقير مي باشد و حتي در خاك هائي كه داراي قشر سفيدرنگ نمك مي باشد مي رويد . ريشه اين گياه خيلي عميق است و تا 5 ـ 6 متر هم مي رسد و از اين لحاظ در مقابل كم آبي مقاومت زياد دارد . خارشتر گياهي است مقاوم به سرما و تا ارتفاع 400 متري مشاهده گرديده است و در برخي مناطق همچون بلوچستان بيشترين غذاي شتر به طور معمول از گونه خارشتر است . بيشترين زمان مناسب توليد و برداشت علوفه خارشتر در زمان گل دهي و بذردهي مي باشد .
2ـ گورگياه Andropogon spp :
گياهي است انبوه، گسترده، خشبي و خوش خوراك كه با چندين مرتبه رشد مجدد در سال نسبت به چراي مفرط مقاوم مي باشد . سنبله هاي اين گياه بر روي هر گره محور اصلي سنبله به صورت بندبند قرار گرفته است . بعضي از اين انواع داراي دم گل بلندي است كه گاهي سنبله آن عقيم و پوشيده از موهاي ظريف مي باشد . ساقه هاي اين نباتات سخت بوده ، سنبلچه ها در يك سنبل مركب قرار گرفته است و چنانچه اين گياه بيش از حد رشد نمايد خشبي شده از كيفيت علوفه اي آن به ميزان فراواني كاسته مي گردد . اين گياه از غرب اروپا تا مركز آسيا پراكنده مي باشد ودر ايران نيز وجود دارد .
دوگونه از اين گياه بنام هاي A.Faveolatus و A.KellerI در سومالي مورد تغذيه شترها واقع مي گردند .
3ـ مزج Spp Aristida
گونه اي است پر پشت و كلاف مانند با ريشه هاي قوي و ساقه هاي كوتاه ، برگ هاي اين گياه باريك بوده و خوش خوراكي متوسطي دارد . اين گونه در برابر زمستان هاي خيلي سرد به مراتب بهتر از تابستان هاي گرم مقاومت مي كند و به طور وفور در مناطق كم و بيش خشك ايران از خوزستان تا خراسان و از بلوچستان تا قسمت هاي خشك آدربايجان وجود دارد . اين گياه از گندميان ايده آل براي مناطق خشك و شني بوده به شرط اينكه شن زياد متحرك نباشد .
اين گياه چراي مفرط را به خوبي تحمل نموده و به آساني توليد بذر مي نمايد چهار گونه از اين گياه به نام هاي A.Kelleri و A.Pallida و A.Plumosa و A.Pungens مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد .
4ـ اتريپلكس Atriplex Spp
گياهي است كه هميشه سرسبز است و چنانچه بدان توجه كافي شود مي تواند به ويژه در تابستان و پائيز كه اكثر گياهان از بين مي روند پروتئين زياد و علوفه آبداري توليد نمايد . در برخي مواقع ميزان ويتامين A اين گياه در يك گرم حتي به بيش از 35 ميلي گرم مي رسد . ريشه هاي اين نبات راست و عميق است و گاهي نيز به عمق چهار متر مي رسد . شاخ و برگ اين نبات با گسترش زيادي كه دارد به صورت درختچه اي درآمده مانع جريان آب مي شود چون شاخ و برگ اين گياه زياد بزرگ مي شود به همين جهت بايستي شاخه هاي اضافي جهت تعليف چيده شود .
براي مناطقي كه خاك هاي شور و حدود 200 ميلي متر بارندگي دارند باز كاشت نهال هاي 3 تا 4 ماهه آن امكان پذير مي باشد . گياهي است مقاوم به سرما و گرما و حرارت هاي 15 تا 40 سانتي گراد را تحمل مي كند و كم و بيش در اكثر نقاط كشور وجود دارد .
گونه اين گياه به نام هاي A.Halimus , A.Leucoclada و A.Canescens مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد .
5ـ علف پشمكي Bromus
گياهي است با برگ هاي باريك و آويزان، كه داراي ريشه نسبتاً عميقي است و در مقابل خشكي و گرما مقاوم مي باشد و به همين جهت نيز قادر است در تابستان گرم به رشد ونمو خود ادامه دهد. گياهان اين جنس را در اوايل رشد مي توان به وسيله برگ هاي بلند و باريك و كركدار آن كه به طور محسوسي در جهت عقربه هاي ساعت پيچ خورده است شناخت و چنانچه نشاء هاي جوان را به آرامي و با دقت از خاك خارج نمائيم معمولاً دانه به قاعده ساقه چسبيده است . كشت مخلوط آن با يونجه به علت خوش خوراكي ويژه اي كه دارد بسيار مناسب است .
شترها بر انواع مختلف اين گياه تغذيه مي نمايند .
6ـ خورنال Cenchus Spp
گونه اي است چمني، انبوه و كلاف مانند و مخصوص مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري است كه پراكندگي جغرافيايي آن زياد مي باشد . اين گياه با آب و هواي مختلف تطابق دارد ولي در مقابل سرما حساس مي باشد و كيفيت خوش خوراكي آن خوب است و به علت جوانه زدن آسان و رشد سريع در مقابل چراي مفرط مقاوم است .
گونه هاي مختلف اين گياه كه شتر از آنها تغذيه مي كند عبارتند از C.Bifiorus و C.Ciliaris و C.Setigerus و C.Citearis . اين گياه در مناطق خيلي گرم ايران از خوزستان تا بلوچستان ديده مي شود . درخوزستان و جنوب فارس گونه C.Ciliaris فقط در دامنه هاي سنگلاخي و صخره اي تا ارتفاعات 800 متر ديده مي شود . در حالي كه در بلوچستان به طور فراوان به صورت توده هائي در زمين هاي مسطح شني يافت مي گردد . اين گياه مناسب ترين گونه جهت احداث مراتع مصنوعي دائمي آبياري شده و يا بدون آبياري در جنوب ايران بويژه بلوچستان و نواحي گرم خوزستان و فارس ،كه كمتر از 250 ميليمتر بارندگي دارد ، مي باشد .
7ـ چبر POA Spp
چبر گياهي است چندين ساله و از تيره گرامينه . اين گياه به علت داشتن پيازهائي در قسمت هاي زير زميني بخوبي مي تواند زمستان هاي سخت را به سر برده و در اوايل بهار به رشد و نمو خود ادامه دهد . چبر داراي گونه هاي متعددي است . اين نبات علوفه اي به انگليسي موسوم به Blue grass و به علت غني بودن مواد غذائي اهميت ويژه اي دارد كه به عنوان علوفه سبز جهت چراگاه مورد استفاده قرار مي گيرد . برخي از گونه هاي علوفه اي چبر داراي خوش خوراكي خاص و ارزش تغذيه اي مناسبي مي باشد. اين گياه در اكثر مناطق كشور پراكنده است . دو گونه از اين گياه به نام هاي P.Buibosa و P.Sinaica كه در منطقه مديترانه مي رويند مورد استفاده شتر قرار مي گيرند .
8 ـ علف شور Salsola rigida
گياهي خثبي است از خانواده كنوپوديانه با قاعده چوبي و قوي و ساقه هاي كاملاً راست كه در قاعده گسترده مي باشد . اين گياه داراي برگ هاي باريك، ريز و فشرده اي است كه مدت زيادي از سال را رشد نموده و در پاييز بارور مي گردد . علف شور گياهي است خوش خوراك كه هميشه مورد چراي مفرط قرار مي گيرد و بعلت نرسيدن به مرحله دانه دهي ازدياد طبيعي آن به سختي امكان پذير است .
علف شور به ميزان فراوان در جنوب غربي تهران و هم چنين در شمال غربي و جنوب ايران و در استان سيستان و بلوچستان و هرمزگان و خراسان به چشم مي خورد، اين نوع علف شور نيز مانند S.Vermiculata واقع در كويرهاي سوريه و هم چنين ساير گونه هاي دائمي آن ، در اراضي شور به عمل نمي آيد. اين گياه يكي از بهترين گياهاني است كه در مناطق غير شور ولي كم باران مي تواند كاشته شود. انواع علف شور خود را با خاك هاي فقير و خاك هاي جلگه اي دشت نخورده وفق داده ، در خاك هاي حاصلخيز نواحي نيمه جلگه اي نيز رشد مي نمايد .
گونه هاي ديگري از اين گياه كه مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد عبارتند از S.Foetida ، S.Kali ، S.Spionsa و S.Vermiculata .
9ـ برشنك Pennisetum Spp
يكي از انواع ارزن است كه براي چرا و سيلو مورد استفاده قرار مي گيرد . اين نباتات براي رشد و نمو و توليد محصول رضايت بخش احتياج به خاك هاي غني و حاصلخيز دارد . در شرايط مناسب علوفه سبز فراواني توليد مي كند و در يك فصل مي توان از آن چندين علوفه برداشت نمود . اين گياه داراي اكوتيپ هاي زيادي بوده و در مناطق گرمسيري فارس و خوزستان وهرمزگان به طور طبيعي مي رويد و در اراضي پرشيب و سنگلاخي براي جلوگيري از فرسايش خاك كشت مي شود . برشنك علاوه بر اين كه مورد استفاده بز و ساير دام ها مي توان قرار گيرد يكي از روئيدني هاي مورد استفاده شترمي باشد .
10ـ خيـــو Sporobolus Spp
گياهي است يكساله يا دائمي با سنبله هاي منفرد و ساقه هاي خشبي و سفت و مغزدار. بذرهاي اين گياهان به علت پوسته سفت و سخت مدت زيادي قدرت زايش خود را حفظ نموده مي تواند حتي چندين سال در شرايط طبيعي به صورت خفته باقي بماند . ساقه هاي بذر دهنده راست، صاف و خشبي است كه طول آنها تا يك متر نيز مي رسد . چنانچه دقت گردد در رأس خوشه اين انواع ، گل منفردي كه به بذر نشسته ديده مي شود . علوفه حاصل از اين گياه به صورت برگ هاي باريك اكثراً از سطح زمين يعني قاعده گياه خارج شده در زير ساقه گل دهنده مجتمع مي گردد .
ريشه اين گياه پراكنده مي شود و به علاوه تا عمق مناسبي در خاك فرو مي رود. اين گياهان با اغلب خاك ها سازش دارد ولي به طور كلي خاك هاي شني براي آن ها بهتر است و در خاك هاي مرطوب قليائي عملكرد بيشتري دارد . علوفه خشك انواع اين گياه ارزش غذائي چنداني ندارد .
از اين خانواده دو گونه S.Brockmanii S.Margwatus مورد مصرف شتر قرار مي گيرد .
11ـ علف چمني (چچم) Lolium Spp
اين گياه براي حيوانات داراي كيفيت علوفه اي مناسبي است. در صورت چراي مفرط و برداشت مكرر در چراگاه ها توليد بذر مي كند و چنانچه رطوبت و مواد غذائي كافي براي رشد در دسترس اين گياه قرار داده شود مي توان از آن در يك فصل چندين مرتبه محصول برداشت نمود . چچم را مي توان در پاييز و بهار كشت نمود، چنانچه منطقه مورد نظر داراي زمستان هاي سخت و سرد و خاك زراعي سنگين باشد بايد زمان كشت را به بهار موكول نمود. اين گياه به علت دارا بودن برگ هاي ظريف و ساقه هاي باريك علوفه خشك مرغوبي توليد مي كند .
12ـ چوج Salavadora Persica
اين درختچه از خانواه «سالوادوراسه» بوده كه در اطراف بندرعباس، ناي بند، ميناب و منطقه جاسك و چاه بهار ديده مي شود . درختچه اي است هميشه سبز با شاخه هاي صاف و براق كم رنگ و آويزان، برگ هايش استخواني، بيضي نيزه اي به ابعاد 5/3×2/1 سانتي متر و دمبرگ آن كوتاه به طول 5 ميليمتر گل آذين آن خوشه اي باز و محوري يا انتهايي راست ميوه آن شفت كوچك سرخ رنگ مي باشد .
13ـ كاورس Panicum Spp
انواع گونه هاي كاورس كه به تعداد فراواني در جهان پراكنده مي باشد ويژه مناطق گرمسير است . اين جنس از انواع ارزن بوده و داراي سنبله هائي كم و بيش بهم فشرده مي باشد . كاورس گياهي است علفي چند ساله كه مناطق سواحل جنوب حد فاصل بين بندرعباس و ميناب در مراتع آن به حد وفور يافت مي گردد . در منطقه جاسك سيريك به طرف سيستان و بلوچستان نيز گزارش گرديده است. گياهي است خوش خوراك كه مورد تعليف اكثر دام ها قرار مي گيرد. شتر نيز از اين گياه به خوبي تغذيه مي نمايد. برگ هاي آنان پهن و غلاف برگ هاي بي كرك و برهنه جهت تثبت شن هاي روان به كار مي رود . دوگونه اي از اين گياه به نام هاي P.Maximum ، P.turgidum جهت تغذيه شتر بيشتر بكار مي روند .
14ـ كنــار Zizyphus Spina – Christi
كنار درختي است كه مخصوص نواحي گرم خشك و نيم گرم جنوب كشور است . گرچه ارتفاع درخت كنار به بيش از هفت متر مي رسد ولي در منطقه به علت استفاده بيش از حدي كه در چرا از آن نشده است، اين درخت به صورت درختچه درآمده است. ميوه كنار در محل طالبين زياد دارد و به عنوان ميوه خوراكي براي انسان خريد و فروش مي شود . كنار داراي شاخه هاي زياد، بلند و نسبتاً با رنگ باز است. برگ هاي كنار تخم مرغي شكل و كشيده است كه از كوبيدن و سائيدن آن پودري به دست مي آيد كه «سدر» ناميده مي شود و براي شستشوي موي سر از آن استفاده مي گردد .
كنار درخت و درختچه ايست كه بيشتر براي تعليف شتر مورد استفاده قرار مي گيرد . اين گياه با خشكي، كم آبي و مناطق گرم سازش دارد .
15 ـ كهورك Prosopis Stephaniana Spreng
درختچه ايست كوچك كه در بعضي مواقع ارتفاع آن در محل به چهار متر مي رسد داراي خار زيادي است كه با اشكال مورد تعليف دام قرار مي گيرد . اين درختچه داراي ميوه اي شبيه بادام زميني ولي بزرگتر از آن است كه در تغذيه احشام محلي نقش مهمي را ايفاء مي كند . درختچه از تيره لگومينوز است و ميوه آن داراي ارزش غذائي نسبتاً خوبي است ، شتر علاوه بر استفاده از ميوه آن از سرشاخه هاي جوان آن استفاده مي نمايد، برگ آن مركب و داراي تعدادي برگچه هاي باريك مي باشد .
16ـ دوني Medicago Spp
مرغوب ترين گونه علوفه مرتعي است . اين گياه از خانواده لگومينوز بوده و به آن اصطلاحاً شبدر وحشي نيز مي گويند . گياه يكساله بوده كه در حوالي نهرهاي آب مزارع نخليلات و مركبات و خصوصاً مزارع صيفي مخصوصاً در سال هاي پرباران به حد كافي مي رويد ارزش آن در بازار از تمام انواع علوفه هرز باغات كه به صورت بسته بندي شده بفروش مي رسد بالاترين مي باشد .گونه اي از اين گياه به نام M.Polymorpha مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد .
17ـ استبرق Calotropis
درختي مخصوص مناطق گرمسيري است كه سرماي زمستان هاي آن به زير صفر نرسد از اين درخت در قديم بالاخص در مناطق گرمسير مثل خوزستان ابريشم تهيه مي نمودند . چون اندام هاي اين درخت شيرابه سفيدرنگي دارد اهالي معتقدند كه شيرابه آن مي تواند درمان بعضي از دردها را بنمايد. از اين درخت علاوه بر تهيه ابريشم مي توان كاغذ ، كائوچو يا در مواردي خاص علوفه تهيه نمود .
استبرق برگ هاي پهن و متقابل دارد كه فاقد دمبرگ بوده و پشت و روي آن را كرك هاي سفيدرنگ و بسيار ظريف پوشانيده است . قطر برگ هاي اين درخت به حدود دو ميلي متر مي رسد . شترها معمولاً از برگ هاي تازه اين گياه تغذيه مي كنند .
18ـ لاتـــي Crotalaria Spp
گياهي است از خانواده «لگومينوز» بوده كه در اطراف بندرعباس خصوصاً جاده ميناب بندرعباس وجود دارد . درختچه اي است كوچك كه انتهاي شاخه هايش خار مانند است و برگ هاي آن محدود و به واسطه موهاي ابريشمين خود سفيد رنگ به نظر مي رسد و شامل 3 برگچه است . لاتي از نباتاتي است كه صرفاً شتر آن را مورد تعليف قرار مي دهد و شترها از برگه هاي تازه C.Pycoostachya در موريتاني تغذيه مي نمايند . شترهاي ايراني نيز از برگ هاي تازه C.frufuracea تغذيه مي نمايند .
19ـ خارخسك Tribulus terrestris
گياهي از نوع نباتات يكساله تابستاني است كه به حد وفور يافت مي شود . اين گياه معمولاً در نواحي بياباني ، حاشيه كوير و نقاط كوهستاني كشور وجود دارد و به علت اين كه خاردار مي باشد، دام هاي ديگر كمتر از آن استفاده مي كنند اما شتر به راحتي بر آن تغذيه مي نمايند .
20ـ شنبليله Trigonella
اين گياه شبيه يونجه است با اين تفاوت كه برگ آنها كوتاهتر و گل شان زرد رنگ، ريشه هايشان بسيار قوي و ساقه هايشان منشعب و نيمه راست مي باشد . اين انواع ويژه نواحي كوهستاني بوده و در مراتع طبيعي در گوشه و كنار يافت مي شود . اين گياه به علت خوشخوراكي مورد چراي مفرط قرار مي گيرد .
21ـ كهور Prosopis Spp
از خانواده «لگومينوز» بوده و به صورت درختاني بلند و تنومند وجود دارد محل رويش و پراكنش اين گياه در جنوب كشور، بندرعباس، جيرفت و بلوچستان است و در هرمزگان نيز در اكثر نقاط وجود دارد . برگ هاي آن مركب مضاعف وداراي 3 ـ 2 جفت برگچه مركب مي باشد . هريك از آن ها شامل 12 ـ 6 جفت برگچه مي باشد . ميوه آن دو غلافه و نازك به شكل لوبيا مي باشد و براي دام بسيار خوشمزه مي باشد و خصوصاً گوسفند و بز از ميوه آن استفاده مي نمايند . شترها معمولاً از برگ خشك اين درختان تغذيه مي كنند و دو گونه آن به نام هاي P.Spicigera ، P.Africana مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد .
22ـ اسكنبيل Calligonum Spp
انتشار اين گونه از مصر و عربستان و سوريه تا ايران و افغانستان و پاكستان مي باشد و در نقاط مختلف خشك و نيمه خشك كشور مخلوط با گونه هاي ديگر ديده مي شود. در بندرعباس ، جاسك، ايرانشهر، طبس، كرمان و خوزستان انتشار دارد ارتفاع اين درختچه حدود 2 متر با انشعابات زياد موجدار و بهم بافته است . برگ هايش درفشي است و سريع مي ريزد طول برگ حدود 5 ـ 1 ميلي متربوده و ميوه دوكي شكل 13 ـ 12 ميلي متر طول دارد. اين درختچه مورد تعليف انواع دام مخصوصاً شتر قرار مي گيرد .
23ـ آسـه Lycium
اين نباتات معمولاً در مناطق كم باران خصوصاً حواشي ساحل روئيده و به جز شترها و گاهي اوقات بزها، ساير دام ها نمي توانند از اين گياه تغذيه نمايند . اين درختچه از خانواده Solanaceae مي باشد. علاوه بر بندرعباس و آذربايجان، ميانه، زنجان، دشت گرگان، شيراز و خوزستان و بلوچستان وجود دارد. برگ هايش باريك كشيده طول برگ ها 10 ـ 5 برابر پهناي آن است. اين گياه را در زبان محلي « زهير» گويند .
24ـ قيــچ Zygohyllum Spp
يكي از انواع بوته هاست كه در مناطق نيمه بياباني ، بياباني و جلگه اي ايران به وفور يافت مي شود . ارتفاع قسمت چوبي اين گياه بيش از يك متر نمي باشد . اين گياه جهت تغذيه شتر مورد استفاده قرار مي گيرد و بنابر گزارشات رسيده سه گونه از اين گياه به نام هاي Z.atriplicoides ، Z.Album ، Z.Coccineum مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد .
25ـ گـــز Spp Tamarix
يكي از انواع درختان مناطق بياباني و نيمه خشك است كه شتر از شاخ و برگ آن تغذيه مي كند و باتوجه به منابع موجود به نظر مي رسد كه شترهاي كشورهاي عربي از اين درختان جهت تغذيه استفاده نمي كنند .
26 ـ گــون Spp Astragalus
گياهي علوفه اي از خانواده «لگومينوز» مي باشد وداراي انواع بسياري است و تقريباً تمام انواع آن خوش خوراك مي باشد. اين انواع بسيار گوناگون است برخي علفي و يا چوبي بدون ساقه و بعضي ديگر داراي ساقه كوتاه در روي زمين و بالاخره عده اي داراي ساقه هاي خوابيده روي زمين يا راست مي باشند . دامنه پراكندگي آن ها از آذربايجان تا فارسو از شمال تا خراسان مي باشد . اين گياهان معمولاً در برابر چراي مفرط مقاوم مي باشد . گياهان اين گونه داراي رشد سريع و دوام چند ساله بوده با بذرپاشي طبيعي مي تواند تكثير پيدا نمايد .
27ـ تـــاغ Haloxylon Spp
درختي است كه در مناطق جلگه، نيمه بياباني و بياباني رشد مي كند و گاهي ارتفاع آن تا چندين متر مي رسد . داراي شاخ ها و شاخك هاي شكننده و برگ هاي ريزي است كه شترها به راحتي بر روي آنها تغذيه مي كنند . اين درخت در مناطق حاشيه مديترانه ، مصر، سوريه، لبنان، اردن، صحراي سينا و ايران پراكنده است و بنا بر گزارش محققين ، شتر بر روي دو گونه از اين گياه به نام هاي H.Articulatum ، H.Salicornicum تغذيه مي نمايد .
28ـ نيــل Indigofera Spp
گياهي است از خانواده « لگومينوز» چند ساله است كه بيشتر در مناطق نيمه گرمسيري مي رويد و در سيستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان يافت مي شود . گونه هاي متعددي از اين گياه به نامهاي I.ARRECTA ، I.INTRICATA ، I.SPINOSA ، I.SCHIMPERI ، I.RUSPOLI ، I.DBLONGIFOLIA مورد تغذيه شتر قرار مي گيرد و شترها معمولاً از همه اجزاي اين گياه جهت تغذيه استفاده مي كنند .
29 ـ درمنــه Artemisia Spp
يكي از گياهان مشخص مناطق جلگه اي مي باشد كه در مناطقي مانند تهران، خراسان، كرمان و مناطق جنوبي كشور ديده مي شود و اغلب با گياهان غير نمك دوست از خانواده اسفناج همراه است و يا جانشين آنها مي گردد . دو گونه از اين گياه به نام هاي A.CAMPESTRIS و A.HERBA-ALBA مورد تغذيه شتر قرار مي گيرند .
30ـ خارگوني Noaea Muctonata
گياهي بوته اي است كه فلور جلگه اي ايران است و تقريباً در تمامي نواحي ديده مي شود .
كلياتي درباره شتر